Żegary – wieś moich pradziadków

Tagi

Buchowski, Makarewicz, Miłosz, Okulanis, Żegary

Lata wczesnego dzieciństwa spędzałem w Olecku. Tam miałem swój dom, swoje podwórko, a potem szkołę. Nie uświadamiałem sobie, że ten dom jeszcze 15 lat wcześniej był niemiecki, a moi przodkowie mieszkali gdzieś indziej. Mając 8 lat trafiłem z rodziną pod Sejny, z czasem zrozumiałem, że to tam jest nasza czyli moja, mojego ojca, a nawet dziadka ojcowizna. Mieszkając w Zagówcu, wsi która w połowie lat 70. wsiąkła administracyjnie we wcale nie większą od niej wieś Gawieniańce, stopniowo uświadamiałem sobie własne pochodzenie. Z różnych przyczyn, bo to szkoła, sklepy, kościół itd. skłaniałem się ku dostępnym w niespełna półgodzinnym marszu Sejnom, które z czasem coraz bardziej poznane, stały się i przyjazne. Inaczej było z drugiej strony. Tam był las zwany Borkiem a za nim nieoswojone Żegary. Jechać tam nie było czym ani po co. Mówiło się, że tam już jest Litwa. Tam ludzie rozmawiają w języku, którego nie rozumiałem.

 

Na zdjęciu; drewniany (jeszcze przed pożarem) kościół w Żegarach – widok od strony południowej. Siedzę pod sosną bez świadomości, że to wieś moich przodków.

Moje 11 lat spędzonych na wsi pod Sejnami minęło szybko. Zdążyłem w tym czasie ledwie kilka razy zahaczyć o Żegary, jak dziś widzę, wcale nieodległe od naszej wsi. Kilka razy trafiałem tam przypadkowo, kiedy błądząc po bagnach za żurawinami i borówkami myliłem drogę.

Akt urodzenia w Żegarach Adama Szczudło (mojego pradziadka) z 1847 roku 

I nagle… Żegary są nasze! Moje, ojca, mojego dziadka i pradziadka. Dzięki genealogii dowiedziałem się, że moi Szczudłowie swoje pierwsze na Sejneńszczyźnie kroki stawiali właśnie w Żegarach. Już w roku 1827 siostra mojego prapradziadka Pawła, Marianna Szczudło wyszła w Sejnach za urodzonego w Grodnie, ale mieszkającego w Żegarach Ignacego Makarewicza. Tam też po ślubie w Sejnach, odbytym w 1832 roku zamieszkał Paweł Szczudło i rodziło się jego 6 dzieci; w 1833 r. – Paulina, w 1837 r. – bliźnięta Jan Józef oraz Wincenty Maciej, w 1840 r. – Konstancja Antonina, w 1845 r. – Wiktoria i w 1847 r. najważniejszy dla mnie – pradziadek Adam. Nie wiedzieć czemu pozostała piątka dzieci Pawła i Marianny z Gorczyńskich Szczudłowej rodziła się we wsiach okolicznych; Florianna Wiktoria w 1834 r. – w Łumbiach, Andrzej w 1835 r. – w Zagówcu Karczmie, Józef w 1837 r. i Antonina w 1841 r. – znowu w Łumbiach, i Julian Karol w 1844 r. w Zagówcu. Biorąc pod uwagę fakt, że zarówno pierwsze dziecko jak i ostatnie rodziły się w Żegarach, uznać należy, że to ta wieś była wówczas głównym gniazdem rodziny Szczudłów. Przemawia za tym również fakt, że i wspomniana wcześniej Marianna ze Szczudłów Makarewiczowa, siostra Pawła, całą swą czwórkę dzieci rodziła w Żegarach; w 1828 r. – Rozalię, w 1835 r. – Felicjana, w 1838 r. – Michała i w 1840 r. – Andrzeja Bolesława.

Bogata w wydarzenia historia Szczudłów w Żegarach kończy się na latach 40. dziewiętnastego wieku. Z 11 dzieci Pawła i Marianny w dalsze pokolenia przeszły ledwie 3- 4 osoby; Florianna Wiktoria (jej potomkowie Łabanowscy i Strzelczykowie emigrowali do Ameryki), Antonina (w 1863 r. wyszła za Kazimierza Kasperowicza i słuch o nich zaginął), Julian Karol (wdowiec po pierwszej żonie Teresie z Siberskich trafił do Warszawy, gdzie ponownie ożenił się) i może Paulina, której śladów po urodzeniu nie udało mi się odnaleźć.

Na zdjęciu; Karen Birdsall z USA, Stanisław Kwaterski z Jenorajścia i Andrzej Szczudło na tle kościółka w Żegarach (odbudowany po pożarze jako murowany).

Wsią Żegary zacząłem się interesować jako człowiek dorosły, zgłębiając jej historię. Z przyjemnością przyswoiłem wtedy sobie wiadomość, że tuż obok Żegar w dworku wujostwa Kunatów w Krasnogrudzie przed wojną wielokrotnie przebywał późniejszy noblista poeta Czesław Miłosz. Mój starszy brat Zdzisław sugerował nawet, że od wsi Żegary swoją nazwę mogła wziąć grupa literacka ŻAGARY, której Czesław Miłosz był jednym z liderów. Jest to nawet prawdopodobne, bo jak można przeczytać w Wikipedii, to Czesław Miłosz i Teodor Bujnicki w 1931 roku zasugerowali nazwę czasopisma i grupy literackiej.

Pięknie o Żegarach jako wsi pomiędzy sześcioma jeziorami, na łamach Almanachu Sejneńskiego pisał Eugeniusz Pietruszkiewicz. Jeszcze większym patriotą lokalnym wsi Żegary był Piotr Dapkiewicz, opisujący tutejsze życie, drogi, krzyże i inne urokliwe miejsca. Pana Piotra zdążyłem nawet poznać osobiście, kiedy podczas wakacyjnego tam pobytu zajechałem na jego podwórze z mamą. Na dłuższą rozmowę usiłowałem umówić się z nim, kiedy dowiedziałem się, że ma on w rodowodzie wątek naszych Buchowskich (linia po mojej mamie Jadwidze). Niestety zbyt wczesna śmierć była u niego przede mną. Nie zdążyłem.

Starsi panowie dwaj; A.Szczudło i A.Okulanis na tle posesji w Żegarach

Dzisiejsze Żegary pięknem swoich zielonych wzgórz i jezior zachwycają miejscowych i turystów, ale nie dają mi poczucia bliskości. Nie mam tam swoich miejsc po Szczudłach sprzed prawie 200 lat. Jedynym realnym punktem zaczepienia jest nowo poznana gałąź rodziny Okulanisów, równie dawno osadzonej na tych ziemiach, z którą łączą mnie wielokrotne związki, głównie przez Buchowskich. Chcę tam i lubię bywać. Mam nadzieję, że na emeryturze okazji do tego nie zabraknie.

Miłoszowym śladem

Tagi

Krasnogruda, Kunat, Miłosz

Już kilkakrotnie w swoich notach biograficznych wspominałem, że w okresie 11.letniego, formacyjnego, mówiąc językiem Kościoła, etapu zamieszkiwania na Ziemi Sejneńskiej dane mi było stąpać po „miłoszowych śladach”. Chodzi o tzw. Bagna Żegarskie albo Krasnogrudzkie pod litewską granicą, gdzie chadzałem zbierać runo leśne. Patrząc sezonowo, od początku roku, najpierw były to czarne jagody, potem łochynie zwane po miejscowemu pijanicami i wreszcie borówki i żurawiny. Wtedy, w latach 60. minionego już wieku nazwisko Miłosz niewiele mi mówiło. O Czesławie Miłoszu była tylko krótka wzmianka na lekcji języka polskiego, a Krasnogruda kojarzyła się z nazwą wsi nad jeziorem Gaładuś.

Z czasem szeregowej wsi przydano nowych znaczeń, wydobyto z niepamięci ciekawą historię dworku i odbudowano obiekt. Dwór Kunatów, wujostwa Czesława Miłosza w Krasnogrudzie stał się centrum aktywności Fundacji Pogranicze w Sejnach. Kiedy obiekt jest oswojony, nawet modny, trudno się dziwić, że wielu szuka teraz pretekstów aby przyznać się do tego magicznego miejsca, opisać swoje z nim związki. Ja miałem swoje „miłoszowe ślady” a teraz mogę się pochwalić kolejną zdobyczą. Wertując metryki sejneńskie trafiłem na akt urodzenia w Krasnogrudzie Zygmunta Kunatta, dziadka matecznego noblisty. Oto treść metryki;
41. Dwór Krasnohruda.
Działo się w Dworze Krasnohruda dnia 12/24 lutego 1858 roku o godzinie 5 po południu. Stawił się Jaśnie Wielmożny Teofil Kunatt Dziedzic Dóbr Krasnohrudy, Sędzia Pokoju Okręgu Kalwaryjskiego lat 58 liczący we Dworze Krasnohrudzie zamieszkały w obecności Jaśnie Wielmożnego Kazimierza Wolmera Dziedzica Dóbr Hołny Wolmera Sędziego Pokoju Okręgu Sejneńskiego lat 60 liczącego we Dworze Hołny zamieszkałego i Wielmożnego Ryszarda Ejsymontha Dziedzica Dóbr Ilgieniki lat 40 liczącego we Dworze Ilgieniki zamieszkałego i okazał nam dziecię płci męskiej urodzone tamże w dniu 2/14 bieżącego miesiąca i roku o godzinie 2 rano z Jego Małżonki Jaśnie Wielmożnej Johanny z Bohdanowiczów lat 32 liczącej. Dziecięciu temu na chrzcie świętym odbytym / za zezwoleniem Jaśnie Wielmożnego Administratora udzielonem w dniu wczorajszym / we Dworze Krasnohrudzie nadane zostały imiona Zygmunt – Walenty- Karol a rodzicami jego Chrzestnemi byli wyżej wspomniany Jaśnie Wielmożny Kazimierz Wolmer, Wielmożna Aniela Ejsymonth z Wielmożną Elżbietą Paszkiewiczówną.
Akt ten stawającemu i świadkom przeczytany przez stawającego i świadków podpisany został.

W genealogii Minakowskiego ( M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego ) sprawdziłem, że wymieniony w powyższej metryce Zygmunt Kunatt (1858- 1935) jest dziadkiem matecznym Czesława Miłosza (1911- 2004); ojcem jego matki Weroniki Kunat (1887- 1945).